Cánh đồng chum: Những định hướng phát triển cộng đồng dựa trên bảo tồn di sản trong tương lai bền vững tại Tây Bắc

Trước những tiềm năng và thách thức của cánh đồng chum, các định hướng phát triển cộng đồng dựa trên bảo tồn di tích văn hóa đang được chú trọng nhằm tạo sự phát triển hài hòa tại vùng Tây Bắc. Định hướng này nhấn mạnh vai trò chủ đạo của người dân bản địa trong việc giữ gìn và phát huy giá trị di sản, khuyến khích sự tham gia từ khâu quản lý, bảo vệ đến giới thiệu văn hóa truyền thống kết hợp với hoạt động kinh tế hợp lý. Các dự án phát triển cộng đồng được đề xuất bao gồm việc xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng, cải thiện điều kiện sinh hoạt và phát triển kỹ năng nghề truyền thống liên quan. Việc liên kết giữa các tổ chức chính quyền địa phương, nhà nghiên cứu và các doanh nghiệp nhằm phát triển đa dạng các sản phẩm văn hóa du lịch có nguồn gốc từ cánh đồng chum cũng được triển khai. Đây vừa là cách tạo thêm nguồn thu nhập bền vững vừa cổ vũ bảo vệ di tích không bị xâm hại do hoạt động du lịch thiếu kiểm soát. Song song đó, các biện pháp giáo dục và truyền thông cũng được tăng cường để nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của di sản văn hóa như một phần tài sản chung của nhân loại. Ở góc độ thực tiễn, nền tảng phát triển cộng đồng dựa trên bảo tồn cánh đồng chum mang lại sự cân bằng giữa nhu cầu hiện đại và bảo tồn truyền thống trong khu vực Tây Bắc. Cánh đồng Chum (Tiếng Lào: Thồng Háy Hín) là một vùng di tích văn hóa, lịch sử gần thị xã Phonsavan, thuộc tỉnh Xiêng Khoảng của Lào. Đây là di sản văn hóa thế giới thứ 3 của Lào được UNESCO (Uỷ ban Di sản Thế giới) công nhận ngày 14/05/2019. Việc nâng cao nhận thức và giáo dục cộng đồng địa phương về ý nghĩa quan trọng của cánh đồng chum đang được xác định là yếu tố then chốt trong bảo vệ và phát huy giá trị di sản này. Các chương trình giáo dục được triển khai tại các trường học trong vùng đã tích hợp nội dung về lịch sử, văn hóa và tôn giáo gắn liền với cánh đồng chum nhằm khơi dậy tình yêu và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với di sản. Đồng thời, các chiến dịch truyền thông đa phương tiện cũng được sử dụng rộng rãi trên các nền tảng xã hội nhằm phổ biến kiến thức và thu hút sự quan tâm của rộng rãi công chúng. Việc tổ chức các hoạt động hội thảo, triển lãm và trải nghiệm thực tế du lịch giáo dục về cánh đồng chum góp phần nâng cao tình thần cộng đồng trong việc bảo tồn, đồng thời gia tăng sự tham gia chủ động của người dân bởi họ là những người trực tiếp sử dụng và gìn giữ di tích. Qua đó, các nhà nghiên cứu và chính quyền địa phương có thể phối hợp tốt hơn trong công tác bảo tồn. Ngoài ra, giáo dục bảo tồn còn tích hợp với phát triển du lịch văn hóa để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình truyền tải giá trị di sản đến đa dạng đối tượng khách tham quan. Bản chất giáo dục về cánh đồng chum không chỉ là chuyển tải kiến thức mà còn là xây dựng một mạng lưới liên kết bền chặt giữa văn hóa, con người và thiên nhiên trong cộng đồng Tây Bắc. Ngày 21/5/1972, liên quân Việt - Lào mở đầu chiến dịch cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng, bảo vệ vùng giải phóng, hỗ trợ các hướng tiến công trên toàn chiến trường Đông Dương.